زحف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
زَحْف در لغت به اين معانى آمده است: نزديك شدن تدريجى‌به چيزى (آهسته آهسته). آنچنان كه پاها به سوى زمين كشيده مى‌شود و همانند حركت كودكان قبل از آنكه راه بيفتند. نزديك‌شدن قدم به قدم در خصوص جنگ، لشگرى كه به سوى دشمن مى‌رود، انبوه سپاه و دفاع جمع آن نيز زحُوف است. در اصطلاح عبارت است از: حركت و پيشروى يك مرتبه لشگر انبوه به سوى دشمن. الجيش يزحفون الى العدوّ يعنى لشكر بسوى دشمن حركت مى‌كند. شيخ طوسى مى‌فرمايد: «ازْحَفْتَ الْقَوْمَ اذا دَنَوْتَ لِقِتالِهِمْ» وقتى به قومى براى جنگ با آنان نزديك شدى، مى‌گويند: ازْحَفْتَ الْقَوْمَ. ابن‌اثير در نهايه مى‌گويد: «فَرَّ مِنَ الزَّحْفِ» يعنى از جهاد و برخورد با دشمن در جنگ گريخت.
[ویرایش]
دراسلام فراراز زحف نكوهش شده و حرمت آن چون گناهان كبيره محسوب گشته‌است. قرآن مى‌فرمايد: «يا ايُّهَاالَّذينَ آمَنُوا اذا لَقيتُمُ الَّذينَ كَفَرُوا زَحْفاً فَلا تُوَلُّوهُمُ الْادْبارَ وَ مَنْ يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ الّا مُتَحَرِّفاً لِقِتالٍ اوْ مُتَحَيِّزاً الى فِئَةٍ فَقَدْ باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَ مَأْوايَهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ‌الْمَصير» اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، هنگامى كه با انبوه كافران در ميدان نبرد رو برو شديد به آنها پشت نكنيد و هر كس در آن هنگام به آنان پشت كند- مگر در صورتى كه هدفش كناره گيرى از ميدان براى حمله مجدّد و يا به قصد پيوستن به گروهى از مجاهدان بوده باشد- چنين كسى گرفتار غضب پروردگار خواهد شد و جايگاه او جهنّم و چه بد جايگاهى است. در آيه بالا فرار از زحف و رو به رو شدن با دشمن حرام شمرده شده و به آن وعده عذاب جهنم داده شده است. فقط دو مورد از مسأله فرار استثنا شده كه در ظاهر شكل فرار دارد، اما در باطن شكل مبارزه و
جهاد است،
اوّل صورتى كه از آن به
متحرفاً لِقِتالٍ تعبير شده است و منظورش آن است كه جنگجويان به عنوان يك تاكتيك جنگى از برابر دشمن بگريزند و او را به دنبال خود بكشانند و ناگهان ضربه غافلگيرانه‌اى بر پيكر او وارد سازند يا به صورت جنگ و گريز دشمن را خسته كنند.
دوم آنكه جنگجويى خود را در ميدان تنها ببيند و براى پيوستن به گروه جنگجويان عقب نشينى كند وپس از پيوستن به آنها حمله را آغاز نمايد. اميرمؤمنان (ع) فرمود: «انَّ الرُّعْبَ وَ الخَوْفَ مِنْ جِهادِ الْمُسْتَحَقِ لِلْجِهادِ وَ الْمُتَوازِرينَ عَلَى‌الضَّلالِ ضَلالٌ فِى‌الدّينِ وَ سَلْبُ لِلدُّنْيا مَعَ الذُّلِ وَالصِّغارِ وَ فيهِ اسْتيجابُ النَّارِ بِالْفِرارِ مِنَ‌الزَّحْفِ عِنْدَ حَضْرَةِ الْقِتالِ» ترس و وحشت از جهاد با كسانى كه مستحق جهادند و از كسانى كه در راه گمراهى همديگر را يارى مى‌كنند، موجب گمراهى در دين و از دست دادن دنيا با ذلت و خوارى است و همچنين فرار از «زحف» هنگام نبرد موجب آتش جهنم است.
امام رضا فرمود: «حَرَّمَ اللَّهُ تَعالَى الْفَرارَ مِنَ الزَّحْفِ لِما فيهِ مِنَ اْلوَهْنِ فِى الدّينِ وَ الْاسْتِخْفافِ بِالرُّسُلِ وَ الْائِمَةِ الْعادِلَةِ وَ تَرْكِ نُصْرَتِهِمْ عَلى اعْداءِ وَ الْعُقُوبَةِ لَهُمْ عَلى انْكارِ ما دُعُوا الَيْهِ مِنَ الْاقْرارِ بِالرُّبُوبِيةِ وَ اظْهارِ الْعَدْلِ وَ تَرْكِ الْجَوْرِ وَ امانَةِ الْفَسادِ» خداوند به اين دليل فرار از جهاد را تحريم كرده كه موجب سستى در دين و تحقير برنامه پيامبران و امامان و پيشوايان عادل مى‌گردد و نيز سبب مى‌شود كه آنها نتوانند بر دشمنان اسلام پيروز شوند و دشمن را به خاطر مخالفت با دعوت به توحيد پروردگار و اجراى عدالت و ترك ستمگرى و از ميان بردن فساد كيفر دهند.
امير مؤمنان فرمود: «الْفِرارُ مِنَ الزَّحْفِ مِنَ الْكَبائِر» فرار از جنگ از گناهان بزرگ است. در صورتى كه مسلمانان نصف كافران يا بيشتر از نصف كافران باشند، زحف واجب و فرار، از زحف حرام است، مگر در دو مورد:
۱- كسى كه براى موقعيت جنگى بهترى در ميدان جا به جايى انجام مى‌دهد، مثل رفتن به جاى وسيعتر، رفتن در نزديى آب، رفتن به جايى كه پشت به خورشيد باشد، تخليه قسمتى از ميدان براى تسلط بر موضعى
سوق الجیشی در قسمت ديگررفتن براى آماده كردن مجدد سلاح و
۲- كسى كه مى‌رود تا افرادى را جهت كمك در جنگ بياورد.
