ارتش
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
به مجموعه نیروهای نظامی هر کشور که وظیفه دفاع از سرزمین و حفاظت از مرزهای آن کشور را برعهده دارند "ارتش" گفته می شود. این واژه در زبان فارسی از واژه پهلوی "ارتیشنتر" به معنای جنگجو و رزمنده گرفته شده است. پیشینه ارتش منظم در ایران به زمان حکومت "ماد"ها باز می گردد (هفت قرن پیش از میلاد) و از آن پس تاکنون سرزمین ایران هیچ گاه بدون ارتش نبوده و هر سلسله ای که به حاکمیت رسیده، برای حفاظت از کشور و مقابله با هجوم بیگانگان "ارتش" منظمی تشکیل داده است. تا زمان صفویه (۹۰۷ - ۱۱۴۸ ق) جنگاوران ایران با شمشیر و خنجر می جنگیدند و غالبا به دو نیروی سواره و پیاده تقسیم می شدند. در زمان شاه عباس اول (۹۹۶ - ۱۰۳۸ ق) ارتش ایران به تفنگ های باروتی مجهز شد. در قرن سیزدهم قمری نیز توسط امیرکبیر صدراعظم ایران مدرسه نظام برای تربیت افسران ارتش تشکیل شد. واژه ارتش نیز در قرن چهاردهم هجری به نیروهای نظامی اطلاق شد. پیش از آن واژگانی چون: فوج، قشون، بریگاد قزاق و ... به کار می رفت.
پس از به قدرت رسیدن رضاخان، ارتش نظم بیشتری یافت و در زمان سلطنت فرزندش محمدرضا، ارتش ایران به قدرتمندترین و مجهزترین ارتش خاورمیانه تبدیل شد. در این دوران مستشاران نظامی بسیاری از کشورهای خارجی بویژه امریکا در ایران حضور داشتند و ارتش ایران با همه تسلیحاتی که داشت، ارتشی وابسته به قدرتهای بزرگ به شمار می آمد. همچنین بودجه هنگفتی که سالیانه برای ارتش در نظر گرفته می شد؛ بسیار بیش از نیاز واقعی آن بود و همین مطلب مورد اعتراض منتقدان نظام شاهنشاهی قرار می گرفت. در سال ۱۳۵۶ ش با گسترش مبارزه مردم علیه حکومت پهلوی، شاه سعی کرد از ارتش برای سرکوب قیام مردم استفاده کند، اما امام خمینی با فرستادن پیامهایی به افسران و سربازان از آنها خواست که در مقابل مردم نایستند و به سوی آنها تیراندازی نکنند. تعداد زیادی از ارتشیان (بویژه سربازان) به فرمان امام پاسخ مثبت دادند و در سال ۱۳۵۷ ش با اوج گرفتن قیام مردم، پادگانها را ترک کردند و به مردم پیوستند. تلاش آمریکا و فرماندهان پیمان نظامی ناتو نیز برای حفظ ارتش و جلوگیری از فروپاشی آن راه به جایی نبرد و با خروج محمدرضا پهلوی در ۲۶ دی ۱۳۵۷ از ایران، ارتش فروپاشید و فرماندهان بلند پایه آن که برای حفظ تاج و تخت پهلوی تلاش می کردند، نتوانستند کاری کنند. تا اینکه روز ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ امام خمینی به ایران بازگشت و در سخنرانی خود در بهشت زهرا از ارتش خواستند که مستقل باشد و به آغوش ملت بیاید و از نظامیانی که به مردم پیوسته بودند تشکر کردند. روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ نیز ارتش بی طرفی خود را اعلام کرد و رسما به مردم پیوست.
پس از پیروزی انقلاب، از سوی دولت موقت، سپهبد
ولی الله قرنی به عنوان ریاست ستاد مشترک ارتش منصوب شد ، در ماه آغازین سال ۱۳۵۸ ش وقتی مسئله انحلال ارتش توسط برخی گروهها به میان کشیده شد امام خمینی با تعیین روز ۲۹ فروردین به نام "روز ارتش" با انحلال ارتش مخالفت کردند. و "ارتش" از آن پس به تجدید سازمان پرداخت تا این نهاد با نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران هماهنگ شود. در اولین شورشهای محلی ضدانقلاب بویژه در منطقه کردستان، ارتش وارد عمل شد و با تجزیه طلبان به مقابله برخاسته ، با آغاز جنگ تحمیلی و تجاوز عراق به خاک ایران در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ ارتش به مقابله با نیروهای مهاجم پرداخت.
این نیرو در هشت سال دفاع مقدس نیز، در کنار
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و داوطلبان
بسیج از تمامیت ارضی ایران دفاع و دشمن عراقی را از خاک وطن بیرون راند. در این راه ارتش ۴۳ هزار و ۲۴۳ نفر شهید (۲۳ درصد از کل شهدای دفاع مقدس) و مجروحین بسیاری داد. شماری نیز از فرماندهان عالی رتبه ارتش از جمله: سرلشکر ولی الله فلاحی جانشین ستاد مشترک)، سرلشکر خلبان عباس بابایی (معاونت عملیات نیروی هوایی)، سرلشکر موسی نامجو (وزیر دفاع در هشت سال دفاع مقدس به شهادت رسیدند.
در فصل نهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، هفت اصل به ارتش و وظایف آن اختصاص دارد. در این اصلها درباره ارتش چنین آمده است: « ارتش جمهوری اسلامی ایران، پاسداری از استقلال و تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی کشور را برعهده دارد... ارتش جمهوری اسلامی ایران باید ارتشی اسلامی باشد که ارتشی مکتبی و مردمی است و باید افرادی شایسته را به خدمت بپذیرد که به اهداف انقلاب اسلامی مؤمن و در راه تحقق آن وفادار باشند.»
ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز مثل بیشتر ارتش های جهان از سه نیروی اصلی؛ زمینی، هوایی و دریایی تشکیل شده است. طبق قانون اساسی، فرماندهان ارتش را
فرمانده کل قوا ، یعنی رهبر انقلاب، تعیین می کند.
